Σαν σήμερα….
33 χρόνια χωρίς τον Απόστολο Καλδάρα συμπληρώνονται σήμερα. Έφυγε από τη ζωή στις 8 Απριλίου του 1990, στα 68 του χρόνια…
«Όταν αργοπέφτει η νύχτα… σ’ένα βράχο φαγωμένο…»
Είναι ευρέως γνωστό, ότι πολλοί τραγουδιστές και τραγουδίστριες που διέπρεψαν στο ελληνικό τραγούδι, πέρασαν στο ξεκίνημά τους από τα χέρια – και τα τέλια - του Απόστολου Καλδάρα. Στέλιος Καζαντζίδης, Καίτη Γκρέυ, Γιώτα Λύδια, Μανώλης Αγγελόπουλος, Αντώνης Ρεπάνης, Μιχάλης Μενιδιάτης, Βίκυ Μοσχολιού, Σταμάτης Κόκοτας, Γιώργος Νταλάρας, Γιάννης Πάριος, Χάρις Αλεξίου, Νίκος Νομικός και ο Στράτος Διονυσίου, που συναντήθηκε για πρώτη φορά με τον Καλδάρα τον Μάιο του 1960.
Η συνεργασία Καλδάρα – Διονυσίου χωρίζεται σε τρεις περιόδους. Στην πρώτη, που διήρκεσε την τετραετία 1960-1962 με μια σειρά τραγουδιών που κυκλοφόρησαν σε δίσκους 78 και 45 στροφών, στη δεύτερη, με κάποια τραγούδια που κυκλοφόρησαν το 1967 και το 1968 και στην τρίτη που πραγματοποιήθηκε δέκα χρόνια μετά, με αποτέλεσμα τον θαυμάσιο, μεγάλο δίσκο «Τα ορθόδοξα», στην ιστορία του οποίου αναφέρθηκα εκτενώς το 2011, με το πρώτο μου άρθρο στο Ogdoo.gr, που αναδημοσιεύθηκε με νέα στοιχεία στο βιβλίο του φίλου και συνοδοιπόρου Κώστα Μπαλαχούτη «Στράτος Διονυσίου – Βάρδος Λαϊκός και Σαλονικιός» (εκδόσεις «Μένανδρος», 2021).
Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας, ηχογραφήθηκαν εικοσιδύο ξεχωριστά λαϊκά τραγούδια, χωρίς όμως, κάποιο από αυτά να αποτελεί σήμερα «σήμα κατατεθέν» στα ρεπερτόρια συνθέτη και ερμηνευτή. Τα περισσότερα από τα τραγούδια αυτά, πλησίαζαν το «κλίμα Καζαντζίδη», τόσο μουσικά και στιχουργικά, όσο και ερμηνευτικά. «Του πατέρα η συμβουλή», «Τα χίλια αχ!», «Τ’άστρα κοιτάζουνε τη γη», «Όταν αργοπέφτει η νύχτα» κλπ.
Εξαίρεση στην αναγνωρισιμότητα των τραγουδιών αποτελεί, ίσως, η εξαίσια επανεκτέλεση του εμβληματικού ζεϊμπέκικου «Σ’ ένα βράχο φαγωμένο» με τα φωνητικά της Καίτης Γκρέυ του Αντώνη Ρεπάνη και του ίδιου του συνθέτη και με τη χαρακτηριστική τρομπέτα στην εισαγωγή και το φινάλε, δείγμα της καλλιτεχνικής ευφυΐας του Απόστολου Καλδάρα. Αν και πιστεύω πως, αυτό το τραγούδι ταξίδεψε περισσότερο στον χρόνο με την ηχογράφηση της Χαρούλας Αλεξίου, στα μέσα της δεκαετίας του ’70.
Όσον αφορά την πρώτη τους κυκλοφορία, τα πέντε πρώτα τραγούδια εκδόθηκαν το 1960 σε δίσκους 78 και 45 στροφών. Τα υπόλοιπα κυκλοφόρησαν μόνο σε 45άρια, εκτός από ένα που συμπεριλήφθηκε στο lp «Η πόρτα ανοίγει» κι ένα που παρέμεινε ανέκδοτο.
1) Γυφτοπούλα (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου – Λίλια Ζίνια – Απόστολος Καλδάρας (Columbia DG-7579, 78, SCDG-2728 & Odeon CGRA-2171, 45, 1960)
2) Τ’ άστρα κοιτάζουνε τη γη (Απόστολος Καλδάρας – Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου) Στράτος Διονυσίου – Λίτσα Ζίκα -Απόστολος Καλδάρας (Columbia DG-7601,78 & SCDG-2766, 45, 1960)
3) Τα χίλια «αχ» (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου – Απόστολος Καλδάρας
(Columbia DG-7605,78 & SCDG-2775, 45, 1960)
4) Του πατέρα η συμβουλή (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου (Columbia DG-7653, 78, SCDG-2700 & Odeon CGRA-2157, 45, 1960)
5) Ζεμίρα (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου – Απόστολος Καλδάρας (HMV AO-5648, 78 & 7PG, 45, 1960)
6) Ένα ταξί περνά (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου (HMV 7PG-2819 & Odeon HGRA-0751, 1960)
7) Ποιοι έφυγαν κι ευτύχησαν (Απόστολος Καλδάρας – Αριστείδης Τσολακίδης) Στράτος Διονυσίου – Αντώνης Ρεπάνης – Απόστολος Καλδάρας (Columbia SCDG-2881 & Odeon CGRA-2291, 1961)
8) Όταν αργοπέφτει η νύχτα (Απόστολος Καλδάρας – Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου) Στράτος Διονυσίου (Columbia SCDG-2955, 1961)
9) Εγώ γράμματα δεν ξέρω (Απόστολος Καλδάρας – Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου) Στράτος Διονυσίου – Αντώνης Ρεπάνης (Columbia SCDG-2956, 1961)
10) Σ’ ένα βράχο φαγωμένο (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου – Καίτη Γκρέυ – Αντώνης Ρεπάνης – Απόστολος Καλδάρας (HMV 7PG-2871, 1961)
11) Ποτέ γυναίκα μη συλλογιστείς (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου –Απόστολος Καλδάρας (HMV 7PG-2973, 1961)
12) Δάκρυα θολωμένα (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου – Θεανώ Σούκα (HMV 7PG-3052 & Odeon HGRA-0926, 1961)
13) Να φύγεις (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου – Απόστολος Καλδάρας (Columbia SCDG-3094, 1962)
14) Το πεζοδρόμιο (Απόστολος Καλδάρας – Νίκος Μουρκάκος) Στράτος Διονυσίου – Βούλα Γκίκα (Columbia SCDG-3105 & Odeon CGRA-2454, 1962)
15) Πάλι εδώ θα’ρθεις (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου (HMV 7PG-3151 & Odeon HGRA-0988, 1962)
16) Σου δίνω την ανάσα μου (Απόστολος Καλδάρας – Γιώργος Σαμολαδάς) Στράτος Διονυσίου – Απόστολος Καλδάρας (HMV 7PG-3165, 1962)
17) Μια στεναχώρια που’χω απόψε (Απόστολος Καλδάρας – Κώστας Βίρβος) Στράτος Διονυσίου (Ηχογραφήθηκε το 1965, αλλά κυκλοφόρησε το 1967 στο Lp «Η πόρτα ανοίγει»)
18) Οι αγάπες μου όλες διαβήκαν (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου (HMV 7PG-3709, HMV AU 7PGO-3709 & Odeon HGRA-1375, 1967)
19) Η κατηφοριά (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου (HMV 7PG-3725 & Odeon HGRA-1379, 1967)
20) Όχι πια χίλες φορές (Απόστολος Καλδάρας – Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου) Στράτος Διονυσίου (HMV 7PG-3741, 1968)
21) Σ’αφήνω τώρα λεύτερη (Απόστολος Καλδάρας – Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου) Στράτος Διονυσίου (HMV 7PG-3805, 1968)
22) Ποια κατάρα με βαραίνει (Απόστολος Καλδάρας – Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου) Στράτος Διονυσίου (ΑΚΥΚΛΟΦΟΡΗΤΟ, 1968)
Ολοκληρώνοντας τον κατάλογο, θα μπορούσαμε ενδεχομένως σε αυτή τη συνεργασία να εντάξουμε και δυο τραγούδια άλλων δημιουργών, όπου ο Απόστολος Καλδάρας σιγοντάρησε τον Στράτο Διονυσίου.
Το ένα είναι το «Βόλτα στη Μακεδονία» των Θόδωρου Δερβενιώτη – Κώστα Βίρβου. (HMV 7PG-2830, 1960)
Το άλλο είναι η «Αλοάνα» του Βασίλη Καραπατάκη, όπου μαζί με τον Στράτο Διονυσίου και τον Απόστολο Καλδάρα τραγουδά και η Πίτσα Νέγκρι (Columbia DG 7561, 78 & SCDG-2696, 1960)
33 χρόνια χωρίς τον Απόστολο Καλδάρα συμπληρώνονται σήμερα. Έφυγε από τη ζωή στις 8 Απριλίου του 1990, στα 68 του χρόνια…
«Όταν αργοπέφτει η νύχτα… σ’ένα βράχο φαγωμένο…»
Είναι ευρέως γνωστό, ότι πολλοί τραγουδιστές και τραγουδίστριες που διέπρεψαν στο ελληνικό τραγούδι, πέρασαν στο ξεκίνημά τους από τα χέρια – και τα τέλια - του Απόστολου Καλδάρα. Στέλιος Καζαντζίδης, Καίτη Γκρέυ, Γιώτα Λύδια, Μανώλης Αγγελόπουλος, Αντώνης Ρεπάνης, Μιχάλης Μενιδιάτης, Βίκυ Μοσχολιού, Σταμάτης Κόκοτας, Γιώργος Νταλάρας, Γιάννης Πάριος, Χάρις Αλεξίου, Νίκος Νομικός και ο Στράτος Διονυσίου, που συναντήθηκε για πρώτη φορά με τον Καλδάρα τον Μάιο του 1960.
Η συνεργασία Καλδάρα – Διονυσίου χωρίζεται σε τρεις περιόδους. Στην πρώτη, που διήρκεσε την τετραετία 1960-1962 με μια σειρά τραγουδιών που κυκλοφόρησαν σε δίσκους 78 και 45 στροφών, στη δεύτερη, με κάποια τραγούδια που κυκλοφόρησαν το 1967 και το 1968 και στην τρίτη που πραγματοποιήθηκε δέκα χρόνια μετά, με αποτέλεσμα τον θαυμάσιο, μεγάλο δίσκο «Τα ορθόδοξα», στην ιστορία του οποίου αναφέρθηκα εκτενώς το 2011, με το πρώτο μου άρθρο στο Ogdoo.gr, που αναδημοσιεύθηκε με νέα στοιχεία στο βιβλίο του φίλου και συνοδοιπόρου Κώστα Μπαλαχούτη «Στράτος Διονυσίου – Βάρδος Λαϊκός και Σαλονικιός» (εκδόσεις «Μένανδρος», 2021).
Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας, ηχογραφήθηκαν εικοσιδύο ξεχωριστά λαϊκά τραγούδια, χωρίς όμως, κάποιο από αυτά να αποτελεί σήμερα «σήμα κατατεθέν» στα ρεπερτόρια συνθέτη και ερμηνευτή. Τα περισσότερα από τα τραγούδια αυτά, πλησίαζαν το «κλίμα Καζαντζίδη», τόσο μουσικά και στιχουργικά, όσο και ερμηνευτικά. «Του πατέρα η συμβουλή», «Τα χίλια αχ!», «Τ’άστρα κοιτάζουνε τη γη», «Όταν αργοπέφτει η νύχτα» κλπ.
Εξαίρεση στην αναγνωρισιμότητα των τραγουδιών αποτελεί, ίσως, η εξαίσια επανεκτέλεση του εμβληματικού ζεϊμπέκικου «Σ’ ένα βράχο φαγωμένο» με τα φωνητικά της Καίτης Γκρέυ του Αντώνη Ρεπάνη και του ίδιου του συνθέτη και με τη χαρακτηριστική τρομπέτα στην εισαγωγή και το φινάλε, δείγμα της καλλιτεχνικής ευφυΐας του Απόστολου Καλδάρα. Αν και πιστεύω πως, αυτό το τραγούδι ταξίδεψε περισσότερο στον χρόνο με την ηχογράφηση της Χαρούλας Αλεξίου, στα μέσα της δεκαετίας του ’70.
Όσον αφορά την πρώτη τους κυκλοφορία, τα πέντε πρώτα τραγούδια εκδόθηκαν το 1960 σε δίσκους 78 και 45 στροφών. Τα υπόλοιπα κυκλοφόρησαν μόνο σε 45άρια, εκτός από ένα που συμπεριλήφθηκε στο lp «Η πόρτα ανοίγει» κι ένα που παρέμεινε ανέκδοτο.
1) Γυφτοπούλα (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου – Λίλια Ζίνια – Απόστολος Καλδάρας (Columbia DG-7579, 78, SCDG-2728 & Odeon CGRA-2171, 45, 1960)
2) Τ’ άστρα κοιτάζουνε τη γη (Απόστολος Καλδάρας – Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου) Στράτος Διονυσίου – Λίτσα Ζίκα -Απόστολος Καλδάρας (Columbia DG-7601,78 & SCDG-2766, 45, 1960)
3) Τα χίλια «αχ» (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου – Απόστολος Καλδάρας
(Columbia DG-7605,78 & SCDG-2775, 45, 1960)
4) Του πατέρα η συμβουλή (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου (Columbia DG-7653, 78, SCDG-2700 & Odeon CGRA-2157, 45, 1960)
5) Ζεμίρα (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου – Απόστολος Καλδάρας (HMV AO-5648, 78 & 7PG, 45, 1960)
6) Ένα ταξί περνά (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου (HMV 7PG-2819 & Odeon HGRA-0751, 1960)
7) Ποιοι έφυγαν κι ευτύχησαν (Απόστολος Καλδάρας – Αριστείδης Τσολακίδης) Στράτος Διονυσίου – Αντώνης Ρεπάνης – Απόστολος Καλδάρας (Columbia SCDG-2881 & Odeon CGRA-2291, 1961)
8) Όταν αργοπέφτει η νύχτα (Απόστολος Καλδάρας – Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου) Στράτος Διονυσίου (Columbia SCDG-2955, 1961)
9) Εγώ γράμματα δεν ξέρω (Απόστολος Καλδάρας – Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου) Στράτος Διονυσίου – Αντώνης Ρεπάνης (Columbia SCDG-2956, 1961)
10) Σ’ ένα βράχο φαγωμένο (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου – Καίτη Γκρέυ – Αντώνης Ρεπάνης – Απόστολος Καλδάρας (HMV 7PG-2871, 1961)
11) Ποτέ γυναίκα μη συλλογιστείς (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου –Απόστολος Καλδάρας (HMV 7PG-2973, 1961)
12) Δάκρυα θολωμένα (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου – Θεανώ Σούκα (HMV 7PG-3052 & Odeon HGRA-0926, 1961)
13) Να φύγεις (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου – Απόστολος Καλδάρας (Columbia SCDG-3094, 1962)
14) Το πεζοδρόμιο (Απόστολος Καλδάρας – Νίκος Μουρκάκος) Στράτος Διονυσίου – Βούλα Γκίκα (Columbia SCDG-3105 & Odeon CGRA-2454, 1962)
15) Πάλι εδώ θα’ρθεις (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου (HMV 7PG-3151 & Odeon HGRA-0988, 1962)
16) Σου δίνω την ανάσα μου (Απόστολος Καλδάρας – Γιώργος Σαμολαδάς) Στράτος Διονυσίου – Απόστολος Καλδάρας (HMV 7PG-3165, 1962)
17) Μια στεναχώρια που’χω απόψε (Απόστολος Καλδάρας – Κώστας Βίρβος) Στράτος Διονυσίου (Ηχογραφήθηκε το 1965, αλλά κυκλοφόρησε το 1967 στο Lp «Η πόρτα ανοίγει»)
18) Οι αγάπες μου όλες διαβήκαν (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου (HMV 7PG-3709, HMV AU 7PGO-3709 & Odeon HGRA-1375, 1967)
19) Η κατηφοριά (Απόστολος Καλδάρας) Στράτος Διονυσίου (HMV 7PG-3725 & Odeon HGRA-1379, 1967)
20) Όχι πια χίλες φορές (Απόστολος Καλδάρας – Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου) Στράτος Διονυσίου (HMV 7PG-3741, 1968)
21) Σ’αφήνω τώρα λεύτερη (Απόστολος Καλδάρας – Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου) Στράτος Διονυσίου (HMV 7PG-3805, 1968)
22) Ποια κατάρα με βαραίνει (Απόστολος Καλδάρας – Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου) Στράτος Διονυσίου (ΑΚΥΚΛΟΦΟΡΗΤΟ, 1968)
Ολοκληρώνοντας τον κατάλογο, θα μπορούσαμε ενδεχομένως σε αυτή τη συνεργασία να εντάξουμε και δυο τραγούδια άλλων δημιουργών, όπου ο Απόστολος Καλδάρας σιγοντάρησε τον Στράτο Διονυσίου.
Το ένα είναι το «Βόλτα στη Μακεδονία» των Θόδωρου Δερβενιώτη – Κώστα Βίρβου. (HMV 7PG-2830, 1960)
Το άλλο είναι η «Αλοάνα» του Βασίλη Καραπατάκη, όπου μαζί με τον Στράτο Διονυσίου και τον Απόστολο Καλδάρα τραγουδά και η Πίτσα Νέγκρι (Columbia DG 7561, 78 & SCDG-2696, 1960)
