Τον Δεκέμβρη του 1980 κυκλοφόρησε ο θρυλικός δίσκος «Ρεμπέτικα της Κατοχής», με ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα, που περιλάμβανε δώδεκα τραγούδια, που γράφτηκαν από το 1942 μέχρι το 1951, αφιερωμένα στην περίοδο της Κατοχής, της Αντίστασης και του Εμφυλίου, οκτώ από τα οποία δεν κατάφεραν να περάσουν τους «σκοπέλους» της λογοκρισίας και δεν ηχογραφήθηκαν εκείνη την εποχή.
Η συλλογή του υλικού οφείλεται στον αείμνηστο «Ρακοσυλλέκτη» Κώστα Χατζηδουλή, όπως επίσης το πλούσιο ένθετο του δίσκου με φωτογραφίες και άρθρα από την περίοδο της Κατοχής, της Αντίστασης και του Εμφυλίου, τους στίχους και πληροφορίες για τα τραγούδια. Ένα μέρος αυτού του υλικού είχε δημοσιευθεί για πρώτη φορά στα «Νέα» τον Απρίλη του 1977 με τίτλο «Τα ρεμπέτικα της Αντίστασης», ενώ αξίζει να σημειωθεί πως την εποχή που κυκλοφόρησε ο δίσκος, οι δημιουργοί των τραγουδιών, πλην του Μάρκου, του Χιώτη και του Νίκου Μάθεση, ήταν ακόμα εν ζωή.
Δεύτερες φωνές έκαναν η Γλυκερία, ο Δημήτρης Κοντογιάννης και ο Γιώργος Νταλάρας. Η ηχογράφηση έγινε στα studio της Columbia από τον Στέλιο Γιαννακόπουλο από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβρη του 1980, η παραγωγή από τον Αχιλλέα Θεοφίλου, ο δίσκος κυκλοφόρησε από τη Minos και «χρυσώθηκε» ξεπερνώντας το «φράγμα» των πωλήσεων των 50.000 αντιτύπων.
Στην ιστορία των «Ρεμπέτικων της Κατοχής» έχουμε αναφερθεί στο παρελθόν, τόσο με καταγραφές του φίλου μουσικού Πέτρου Πετράκη,
όσο και του γράφοντα το παρόν κείμενο.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες του Κώστα Χατζηδουλή στο ένθετο του δίσκου, ο ίδιος έδωσε το 1976 είκοσι πέντε τραγούδια αυτής της κατηγορίας στον Γιώργο Νταλάρα, που παρουσιάστηκαν τον Μάιο του 1977 σε συναυλία στην Καλλιθέα, από τον Νταλάρα και τους δημιουργούς τους.
Ο κυριότερος λόγος που επανέρχομαι σήμερα είναι γιατί πέντε από τα «Ρεμπέτικα της Κατοχής» ακούστηκαν από τον Γιώργο Νταλάρα το Σάββατο 28 Οκτωβρίου, στο πρώτο επεισόδιο της εκπομπής της ΕΡΤ 1 «Νύχτα στάσου», η οποία ήταν αφιερωμένη στα «Τραγούδια του ‘40». (Νομίζω πως σημαντική παράλειψη αποτελεί, το ότι, κατά τη διάρκεια της εκπομπής, δεν προβλήθηκε καθόλου το εξώφυλλο του δίσκου).
Σύμφωνα με μαρτυρία του ερμηνευτή στην εκπομπή, εκτός από τα δώδεκα τραγούδια του δίσκου, ηχογραφήθηκαν κι άλλα, τα οποία έμειναν τελικά εκτός κυκλοφορίας. Όπως προκύπτει από τις πολύτιμες καταγραφές του σπουδαίου ερευνητή του λαϊκού τραγουδιού Βαγγέλη Αρναουτάκη, τα τραγούδια ηχογραφήθηκαν με την εξής σειρά και αριθμό μήτρας:
10205 - Μαυραγορίτες (Μιχάλης Γενίτσαρης)
10206 – Να ’ναι γλυκό το βόλι (Δημήτρης Γκόγκος / Μπαγιαντέρας)
10210 – Σαλταδόρος (Μιχάλης Γενίτσαρης)
10211 – Στέλιος Καρδάρας (Μιχάλης Γενίτσαρης)
10212 – Οι λαδάδες (Μιχάλης Γενίτσαρης)
10216 – Επιδρομή στον Πειραιά (Μιχάλης Γενίτσαρης)
10217 – Ένας λεβέντης έσβησε (Μανώλης Χιώτης - Μιχάλης Γενίτσαρης – Νίκος Μάθεσης)
10218 – Κάποια μάνα αναστενάζει (Βασίλης Τσιτσάνης – Μπάμπης Μπακάλης)
10302 – Της κοινωνίας η διαφορά (Βασίλης Τσιτσάνης)
10303 – Οι φάμπρικες (Βασίλης Τσιτσάνης)
10304 – Κάνε λιγάκι υπομονή (Βασίλης Τσιτσάνης)
10305 – Αδερφός τον αδερφό (Οδυσσέας Μοσχονάς)
10306 – Χαϊδάρι (Στέλιος και Μάρκος Βαμβακάρης)
10348 – Χτίζουν και γκρεμίζουν κάστρα (Βασίλης Τσιτσάνης)
10349 – Στη φυλακή θα λιώσω (Μιχάλης Γενίτσαρης)
Όπως προκύπτει από τη λίστα των ηχογραφήσεων, τρία από τα τραγούδια έμειναν εκτός δίσκου. «Οι λαδάδες», «Οι φάμπρικες» και «Στη φυλακή θα λιώσω». Τα δυο από αυτά, «Οι λαδάδες» και το «Στη φυλακή θα λιώσω», ηχογραφήθηκαν δυο χρόνια μετά από τον Μιχάλη Γενίτσαρη, με δεύτερες φωνές από τη Χαρούλα Αλεξίου και συμπεριλήφθηκαν στον δίσκο του Γενίτσαρη που κυκλοφόρησε το 1982, σε επιμέλεια του Κώστα Χατζηδουλή, στη σειρά «Οι μεγάλοι του ρεμπέτικου» με το label της «Margophone». Όσο για τις «Φάμπρικες», βρήκαν θέση το 2011 στην επανέκδοση του διπλού cd «50 χρόνια ρεμπέτικο τραγούδι», που κυκλοφόρησε μαζί με το «Βήμα της Κυριακής». (Οι «Φάμπρικες», χωρίς τις δεύτερες φωνές, είχαν ακουστεί στις αρχές του 1985, σε μια από τις τέσσερις εκπομπές της σειράς «Πρόβες και ηχογραφήσεις που δεν έγιναν δίσκοι», από το Δεύτερο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, σε επιμέλεια του Γιώργου Νταλάρα, ο οποίος παρουσίασε μια σειρά από ακυκλοφόρητες ηχογραφήσεις από το αρχείο του). Εύχομαι κάποια στιγμή να κυκλοφορήσει μια πλήρης έκδοση που θα περιλαμβάνει και τα τραγούδια που ηχογραφήθηκαν και δεν μπήκαν τότε στον δίσκο.
Όσον αφορά τον δίσκο του Μιχάλη Γενίτσαρη, η παραγωγή έγινε από τον Σπύρο Ράλλη, το εξώφυλλο επιμελήθηκε ο Κώστας Χατζηδουλής, τη διεύθυνση ορχήστρας ο Μπάμπης Μαλλίδης, που έπαιξε κιθάρα και μπαγλαμά, μαζί με τον Γιάννη Μωραΐτη στο μπουζούκι και τον Άγγελο Μπότση στο μπάσο. Ήταν ο μοναδικός δίσκος της σειράς «Οι μεγάλοι του ρεμπέτικου», που επιμελούνταν ο Κώστας Χατζηδουλής, με νέο υλικό. Όλοι οι άλλοι περιλάμβαναν πρώτες εκτελέσεις της εποχής των δίσκων γραμμοφώνου…
Στα video που ακολουθούν μπορείτε να ακούσετε τα δυο τραγούδια με τον Μιχάλη Γενίτσαρη και τις «Φάμπρικες» με τον Γιώργο Νταλάρα.
-Στην κεντρική φωτογραφία (από αριστερά) ο Μιχάλης Γενίτσαρης, η Ευαγγελία Μαργαρώνη, ο Γιώργος Νταλάρας και ο Οδυσσέας Μοσχονάς, στην ηχογράφηση του δίσκου με τα τραγούδια από το «Τηλεοπτικό αφιέρωμα στον Γιάννη Παπαϊωάννου» το 1983 (από το αρχείο της Ευαγγελίας Μαργαρώνη).
Η συλλογή του υλικού οφείλεται στον αείμνηστο «Ρακοσυλλέκτη» Κώστα Χατζηδουλή, όπως επίσης το πλούσιο ένθετο του δίσκου με φωτογραφίες και άρθρα από την περίοδο της Κατοχής, της Αντίστασης και του Εμφυλίου, τους στίχους και πληροφορίες για τα τραγούδια. Ένα μέρος αυτού του υλικού είχε δημοσιευθεί για πρώτη φορά στα «Νέα» τον Απρίλη του 1977 με τίτλο «Τα ρεμπέτικα της Αντίστασης», ενώ αξίζει να σημειωθεί πως την εποχή που κυκλοφόρησε ο δίσκος, οι δημιουργοί των τραγουδιών, πλην του Μάρκου, του Χιώτη και του Νίκου Μάθεση, ήταν ακόμα εν ζωή.
Δεύτερες φωνές έκαναν η Γλυκερία, ο Δημήτρης Κοντογιάννης και ο Γιώργος Νταλάρας. Η ηχογράφηση έγινε στα studio της Columbia από τον Στέλιο Γιαννακόπουλο από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβρη του 1980, η παραγωγή από τον Αχιλλέα Θεοφίλου, ο δίσκος κυκλοφόρησε από τη Minos και «χρυσώθηκε» ξεπερνώντας το «φράγμα» των πωλήσεων των 50.000 αντιτύπων.
Στην ιστορία των «Ρεμπέτικων της Κατοχής» έχουμε αναφερθεί στο παρελθόν, τόσο με καταγραφές του φίλου μουσικού Πέτρου Πετράκη,
όσο και του γράφοντα το παρόν κείμενο.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες του Κώστα Χατζηδουλή στο ένθετο του δίσκου, ο ίδιος έδωσε το 1976 είκοσι πέντε τραγούδια αυτής της κατηγορίας στον Γιώργο Νταλάρα, που παρουσιάστηκαν τον Μάιο του 1977 σε συναυλία στην Καλλιθέα, από τον Νταλάρα και τους δημιουργούς τους.
Ο κυριότερος λόγος που επανέρχομαι σήμερα είναι γιατί πέντε από τα «Ρεμπέτικα της Κατοχής» ακούστηκαν από τον Γιώργο Νταλάρα το Σάββατο 28 Οκτωβρίου, στο πρώτο επεισόδιο της εκπομπής της ΕΡΤ 1 «Νύχτα στάσου», η οποία ήταν αφιερωμένη στα «Τραγούδια του ‘40». (Νομίζω πως σημαντική παράλειψη αποτελεί, το ότι, κατά τη διάρκεια της εκπομπής, δεν προβλήθηκε καθόλου το εξώφυλλο του δίσκου).
Σύμφωνα με μαρτυρία του ερμηνευτή στην εκπομπή, εκτός από τα δώδεκα τραγούδια του δίσκου, ηχογραφήθηκαν κι άλλα, τα οποία έμειναν τελικά εκτός κυκλοφορίας. Όπως προκύπτει από τις πολύτιμες καταγραφές του σπουδαίου ερευνητή του λαϊκού τραγουδιού Βαγγέλη Αρναουτάκη, τα τραγούδια ηχογραφήθηκαν με την εξής σειρά και αριθμό μήτρας:
10205 - Μαυραγορίτες (Μιχάλης Γενίτσαρης)
10206 – Να ’ναι γλυκό το βόλι (Δημήτρης Γκόγκος / Μπαγιαντέρας)
10210 – Σαλταδόρος (Μιχάλης Γενίτσαρης)
10211 – Στέλιος Καρδάρας (Μιχάλης Γενίτσαρης)
10212 – Οι λαδάδες (Μιχάλης Γενίτσαρης)
10216 – Επιδρομή στον Πειραιά (Μιχάλης Γενίτσαρης)
10217 – Ένας λεβέντης έσβησε (Μανώλης Χιώτης - Μιχάλης Γενίτσαρης – Νίκος Μάθεσης)
10218 – Κάποια μάνα αναστενάζει (Βασίλης Τσιτσάνης – Μπάμπης Μπακάλης)
10302 – Της κοινωνίας η διαφορά (Βασίλης Τσιτσάνης)
10303 – Οι φάμπρικες (Βασίλης Τσιτσάνης)
10304 – Κάνε λιγάκι υπομονή (Βασίλης Τσιτσάνης)
10305 – Αδερφός τον αδερφό (Οδυσσέας Μοσχονάς)
10306 – Χαϊδάρι (Στέλιος και Μάρκος Βαμβακάρης)
10348 – Χτίζουν και γκρεμίζουν κάστρα (Βασίλης Τσιτσάνης)
10349 – Στη φυλακή θα λιώσω (Μιχάλης Γενίτσαρης)
Όπως προκύπτει από τη λίστα των ηχογραφήσεων, τρία από τα τραγούδια έμειναν εκτός δίσκου. «Οι λαδάδες», «Οι φάμπρικες» και «Στη φυλακή θα λιώσω». Τα δυο από αυτά, «Οι λαδάδες» και το «Στη φυλακή θα λιώσω», ηχογραφήθηκαν δυο χρόνια μετά από τον Μιχάλη Γενίτσαρη, με δεύτερες φωνές από τη Χαρούλα Αλεξίου και συμπεριλήφθηκαν στον δίσκο του Γενίτσαρη που κυκλοφόρησε το 1982, σε επιμέλεια του Κώστα Χατζηδουλή, στη σειρά «Οι μεγάλοι του ρεμπέτικου» με το label της «Margophone». Όσο για τις «Φάμπρικες», βρήκαν θέση το 2011 στην επανέκδοση του διπλού cd «50 χρόνια ρεμπέτικο τραγούδι», που κυκλοφόρησε μαζί με το «Βήμα της Κυριακής». (Οι «Φάμπρικες», χωρίς τις δεύτερες φωνές, είχαν ακουστεί στις αρχές του 1985, σε μια από τις τέσσερις εκπομπές της σειράς «Πρόβες και ηχογραφήσεις που δεν έγιναν δίσκοι», από το Δεύτερο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, σε επιμέλεια του Γιώργου Νταλάρα, ο οποίος παρουσίασε μια σειρά από ακυκλοφόρητες ηχογραφήσεις από το αρχείο του). Εύχομαι κάποια στιγμή να κυκλοφορήσει μια πλήρης έκδοση που θα περιλαμβάνει και τα τραγούδια που ηχογραφήθηκαν και δεν μπήκαν τότε στον δίσκο.
Όσον αφορά τον δίσκο του Μιχάλη Γενίτσαρη, η παραγωγή έγινε από τον Σπύρο Ράλλη, το εξώφυλλο επιμελήθηκε ο Κώστας Χατζηδουλής, τη διεύθυνση ορχήστρας ο Μπάμπης Μαλλίδης, που έπαιξε κιθάρα και μπαγλαμά, μαζί με τον Γιάννη Μωραΐτη στο μπουζούκι και τον Άγγελο Μπότση στο μπάσο. Ήταν ο μοναδικός δίσκος της σειράς «Οι μεγάλοι του ρεμπέτικου», που επιμελούνταν ο Κώστας Χατζηδουλής, με νέο υλικό. Όλοι οι άλλοι περιλάμβαναν πρώτες εκτελέσεις της εποχής των δίσκων γραμμοφώνου…
Στα video που ακολουθούν μπορείτε να ακούσετε τα δυο τραγούδια με τον Μιχάλη Γενίτσαρη και τις «Φάμπρικες» με τον Γιώργο Νταλάρα.
-Στην κεντρική φωτογραφία (από αριστερά) ο Μιχάλης Γενίτσαρης, η Ευαγγελία Μαργαρώνη, ο Γιώργος Νταλάρας και ο Οδυσσέας Μοσχονάς, στην ηχογράφηση του δίσκου με τα τραγούδια από το «Τηλεοπτικό αφιέρωμα στον Γιάννη Παπαϊωάννου» το 1983 (από το αρχείο της Ευαγγελίας Μαργαρώνη).
