Σαν σήμερα…
Ήταν Τρίτη 7 Φεβρουαρίου, γύρω στις 10 το πρωί, όταν δέχθηκα στο κινητό μου μια κλήση από τον φίλο μου, τον Σιδερή Πρίντεζη. Το σήκωσα και εμβρόντητος τον άκουσα να μου ανακοινώνει με «σπασμένη» φωνή: Πέθανε ο Λουκιανός…
Ακολούθησε σιγή…
«Φαντάρε πού πας;»
Επτά χρόνια μετά, σκέφτηκα σήμερα να θυμηθούμε τα τελευταία, καινούργια τραγούδια του Λουκιανού, που ήταν τελείως διαφορετικά από ότι είχε, μέχρι τότε, παρουσιάσει…
Ήταν Δεκέμβρης του 2001 όταν το περιοδικό «Δίφωνο» προσέφερε στους αναγνώστες του ένα ολοκαίνουργιο cd, με τριάντα πέντε, μικρά σε διάρκεια τραγούδια (από 16 δευτερόλεπτα, μέχρι 1:45), που προέκυψαν από στιχάκια φαντάρων που δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά στη στήλη της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας «Φαντάρε πού πας;», πάνω στα οποία έβαλε μουσικές ο Λουκιανός Κηλαηδόνης που τραγούδησε τα περισσότερα από αυτά, η Πόλυ Πάνου, ο Γιώργος Νταλάρας και ο Χάρρυ Κλυνν συμμετείχαν τραγουδώντας από ένα, ενώ η Αγνή έκανε δεύτερη φωνή στο τραγούδι με τον Γιώργο Νταλάρα.
Τα τραγούδια γράφτηκαν από τις 3 Ιανουαρίου 1998 έως τις 19 Μαΐου 2001, το πιάνο και η φωνή ηχογραφήθηκαν σε ένα ερασιτεχνικό κασετόφωνο Aiwa από τον Λουκιανό, ενώ τα υπόλοιπα όργανα μπήκαν μετά από τον Γιάννη Ιωάννου που έπαιξε πλήκτρα και τον Γιώργο Κοντογιάννη που έπαιξε μπουζούκι, μπαγλαμά και κιθάρα. Στην ηχογράφηση συμμετείχαν μέλη από τη Χορωδία Fons Musicalis, η ηχοληψία και η επεξεργασία του υλικού έγιναν από τον Ανδρέα Τρούσσα στο Pop Studio, η φωτογραφία του Λουκιανού είναι του Μάνου Χατζηκωνσταντή, το φόντο στη φωτογραφία προέρχεται από καρτ ποστάλ του αρχείου του Νίκου Πολίτη και η σχεδίαση του εξωφύλλου έγινε από τον Δημήτρη Αρβανίτη.
Ουσιαστικά, αυτά ήταν τα πρώτα καινούργια τραγούδια του Λουκιανού, μετά το 1990 και τον δίσκο «Γιατί θα γίνω μαραγκός!», ενώ έμελλε να είναι και τα τελευταία του. Το cd διαρκεί γύρω στα είκοσι δύο λεπτά, ενώ σε δυο – τρεις περιπτώσεις ο Λουκιανός διασκεύασε παραδοσιακές μελωδίες, όπως η περίφημη «Βοσκοπούλα».
Στο σημείωμά του ο Χριστόφορος Κάσδαγλης, ο οποίος είχε την ιδέα για τη μελοποίηση των στίχων των φαντάρων, εξηγεί το πώς γεννήθηκε αυτή η έκδοση:
«Η μαυρίλα έρχεται κατά πάνω μου με τη μορφή ενός μόνιμου ανθυπασπιστή, ενός θλιβερού καραβανά ο οποίος αποφάσισε ξαφνικά να μου δείξει ποιος έχει το πάνω χέρι. Βλαστημώντας σαν να είχε προηγούμενα μαζί μου, προσπαθεί να με ρωτήσει γιατί άφησα το όπλο μου ακάθαρτο, γιατί κυκλοφορώ ακομβίωτος, γιατί άφησα αφύλακτο το στρατόπεδο - οι λέξεις ηχούν ακατανόητες στ’ αυτιά μου.
Γυρίζω πλευρό, μήπως προλάβω λίγο ακόμη ύπνο μέχρι να’ ρθει η σειρά μου για τη σκοπιά. Δίπλα κάποιος το γλεντάει. Μια καουμπόικη φωνή – του Λουκιανού Κηλαηδόνη προφανώς – επιμένει να με ξυπνάει. Είναι, ακόμη μία φορά, εκείνος ο εφιάλτης που στοιχειώνει τις νύχτες μου, ο ίδιος πάντα, από τη μέρα που πήρα το απολυτήριο κι άφησα πίσω μου τον αλφαμίτη να ξύνει το αυτί του με την ξιφολόγχη. Με κάποιο μυστήριο τρόπο, με πήραν χαμπάρι και μ’ έχουν γυρίσει πίσω στη μονάδα, να εκτίσω το υπόλοιπο της θητείας μου. Γελάω ανακουφισμένος κι αλλάζω πάλι πλευρό, αλλά ο Λουκιανός εκεί, τραγουδάει τα δικά του. Ανακάλυψε ο αθεόφοβος κάτι από τη δική του μαγκιά, κάτι από το χιούμορ του και από τις εύγλωττες ομοιοκαταληξίες του στα τετράστιχα του ανώνυμου φαντάρου. Τα τετράστιχα… ευτύχησαν αυτή τη φορά, με τις νότες και τη φωνή του Λουκιανού, που τόνισε την ειρωνεία τους και τη μοναξιά τους, τον τσαμπουκά και την απόγνωσή τους με τον δικό του τρόπο. Μελοποιήθηκαν και τρελάθηκαν. Κάπως έτσι, τα φανταρίστικα τετράστιχα έγιναν τραγούδι. Κάπως έτσι δεν ξορκίζονται και οι εφιάλτες;
Χριστόφορος Κάσδαγλης
(Με λένε ακόμα… Καστανά).»
17 τραγουδιστές και το «γράμμα του φαντάρου»
Αθήνα, Πέμπτη 4 Οκτωβρίου 2007
Τι πρέπει να ξέρετε γι’ αυτή τη δουλειά;
Τα τετράστιχα αυτά τα έγραψαν κάποιοι από εμάς (φαντάροι) και τα τραγούδησαν επίσης κάποιοι από εμάς (τραγουδιστές). Ύστερα από πολλή προσοχή και σε μεγάλη διάρκεια χρόνου (τα Φανταρίστικα ξεκίνησα να τα γράφω το Σάββατο 3 Ιανουαρίου του 1998 και ολοκληρώθηκαν πριν από λίγες μέρες!), έκανα την επιλογή των φίλων που θα τραγουδούσαν με κριτήρια καθαρά κινηματογραφικά. Φανταστείτε φαντάρους! Τους τύπους που συναντάει κανείς στο στρατό:
ο ψηλός
ο χοντρός
ο γυαλάκιας
ο τραυλός
ο αλήτης
ο ερωτευμένος
Για τη συγκεκριμένη, λοιπόν, δουλειά διάλεξα αυτούς.
Αυτά τα τετράστιχα, πιστεύω ότι δεν είναι τυχαίο που είναι όλα σε δεκαπεντασύλλαβο. Θεωρώ πως είναι συνέχεια της δημοτικής μας ποίησης – του δημοτικού τραγουδιού θα έλεγα – που φτάνει ζωντανό έως τις μέρες μας. Δε μιλάνε βέβαια για τη μάνα του Κίτσου, αλλά μιλάνε για τη δισέγγονή της, που είναι όμορφη, περίεργη και δύσκολη. Αυτά τα τετράστιχα, μαζί με κάποια συνθήματα που βλέπουμε κατά καιρούς γραμμένα στους τοίχους, είναι ό, τι πιο φρέσκο και χαριτωμένο υπάρχει ακόμα σ’ αυτό τον τόπο, σ’ αυτόν τον λαό.
Με βαθιά εκτίμηση και αγάπη γι’ αυτούς τους ανώνυμους φαντάρους που έγραψαν τους στίχους και για τους φίλους που τραγούδησαν (αφιλοκερδώς).
Ένα μεγάλο, γαμημένο ευχαριστώ!
Ένας από εμάς».
Το 2007 ο Λουκιανός Κηλαηδόνης παρουσίασε την ολοκληρωμένη, πλέον, εκδοχή των «Φανταρίστικων», με τη συμμετοχή δεκαεπτά τραγουδιστών, ανάμεσα στους οποίους και ο ίδιος που τραγούδησε εννέα από αυτά. Σε αυτή την έκδοση συγκεντρώθηκαν και τραγούδησαν οι Βαγγέλης Γερμανός, Γιάννης Γιοκαρίνης, Φοίβος Δεληβοριάς, Δώρος Δημοσθένους, Αντώνης Καφετζόπουλος, Χάρρυ Κλυνν, Γιώργος Μαργαρίτης, Γιάννης Μηλιώκας, Δημήτρης Μητροπάνος, Μάνωλης Μητσιάς, Γιώργος Νταλάρας, Πόλυ Πάνου, Γιάννης Πάριος, Διονύσης Σαββόπουλος, Μπάμπης Τσέρτος, Γρηγόρης Ψαριανός και ο Λουκιανός. Τα τραγούδια με την Πόλυ Πάνου, τον Γιώργο Νταλάρα και τον Χάρρυ Κλυνν προέρχονται από την πρώτη έκδοση του δίσκου. 
Τα τραγούδια του cd
1) Την πρώτη μέρα στο στρατό – Λουκιανός Κηλαηδόνης
2) Ως πότε μπελαμάνα – Αντώνης Καφετζόπουλος
3) Όποιος θα πάει στο στρατό – Λουκιανός Κηλαηδόνης
4) Συσσίτιο, κατάκλιση και η μισθοδοσία – Διονύσης Σαββόπουλος
5) Πάρε δέκα – Βαγγέλης Γερμανός
6) Αγαπώ την Κική, γαμώ το ναυτικό μου – Γιάννης Γιοκαρίνης
7) Αρβύλες, μπείτε στη γραμμή – Φοίβος Δεληβοριάς
8) Το φανταράκι στη σκοπιά – Πόλυ Πάνου
9) Μαύρο μπερέ φοράμε – Λουκιανός Κηλαηδόνης / μαζί του το Τάγμα Ανεπιθύμητων
10) Το φανταράκι στο στρατό – Γιώργος Νταλάρας / β’ φωνή: Αγνή
11) Όταν θα πάρω το χαρτί – Λουκιανός Κηλαηδόνης
12) Όπου περνώ κι υπηρετώ – Μπάμπης Τσέρτος
13) Ένας σμηνίτης έρχεται – Λουκιανός Κηλαηδόνης
14) Σκοπός σαν είμαι – Αντώνης Καφετζόπουλος
15) Έμπλεξα με τους καραβανάδες – Λουκιανός Κηλαηδόνης
16) Μες στον ανθό της νιότης – Μπάμπης Τσέρτης
17) Μου ήρθε η μετάθεση – Μανώλης Μητσιάς
18) Ο διοικητής με ρώτησε – Γιώργος Μαργαρίτης
19) Εσύ, μου είπαν, γλένταγες – Μανώλης Μητσιάς
20) Δεν είναι κρίμα κι άδικο – Φοίβος Δεληβοριάς
21) Φαντάρια, άντε γεια σας – Λουκιανός Κηλαηδόνης
22) Όλοι τους με ξεχάσανε – Γιάννης Μηλιώκας
23) Χθες στη σκοπιά – Βαγγέλης Γερμανός
24) Να πεις στη μάνα σου να ετοιμάζει βέρες – Γιάννης Πάριος
25) Το πρώτο μου συσσίτιο – Γρηγόρης Ψαριανός
26) Τα μακαρόνια του στρατού – Φοίβος Δεληβοριάς
27) Ένα μονάχα σκέφτομαι – Χάρρυ Κλυνν
28) Στο θάλαμο καθόμουνα – Μπάμπης Τσέρτος
29) Άλλοι φυλάνε τις σκοπιές και άλλοι τις κουκλάρες – Δημήτρης Μητροπάνος
30) Όταν την πύλη θα διαβείς – Διονύσης Σαββόπουλος
31) Ξέχασα τη φωτιά – Γιάννης Γιοκαρίνης
32) Άραγε με σκέφτεσαι; - Δώρος Δημοσθένους
33) Χαφιές μην καταντήσεις – Λουκιανός Κηλαηδόνης
34) Τη νύχτα στο φυλάκιο – Λουκιανός Κηλαηδόνης
Η ενορχήστρωση και ο προγραμματισμός, καθώς και η ηχογράφηση των φυσικών οργάνων έγιναν στο Studio Gallery από τον Βασίλη Γκίνο. Έπαιξαν οι μουσικοί: Μανώλης Καραντίνης (μπουζούκι, μπαγλαμά), Βαγγέλης Τούντας (βιολί) και Σταύρος Καβαλιεράτος (τρομπέτα). Η ηχογράφηση των φωνών και η μίξη έγιναν στο Studio Argiriou Recordings (Studio 111) από τον Τάκη Αργυρίου, η παραγωγή από τον Γιώργο Μακράκη, ενώ το cd κυκλοφόρησε από τη Legend.
Εκτός από τους τραγουδιστές και τη νέα ηχογράφηση της ορχήστρας, αυτό που διαφοροποιεί τις δυο εκτελέσεις, είναι πως από τη δεύτερη απουσιάζουν η εισαγωγή του πρώτου τραγουδιού του πρώτου cd, ολόκληρο το 25ο τραγούδι του πρώτου cd, καθώς και το δεύτερο μέρος από το τελευταίο τραγούδι της πρώτης εκτέλεσης με τους στίχους:
«Ξεκίνησα με τη Βαβέλ, πήγα στο Παρά Πέντε,
διάβασα Χρήστο Καστανά και βγήκα γιώτα πέντε».
Τον Σεπτέμβρη του 2008 τα «Φανταρίστικα» παρουσιάστηκαν στο 31ο Φεστιβάλ Μικρού Μήκους της Δράμας σε μορφή ταινίας μικρού μήκους σε σκηνοθεσία του Λουκιανού.
Συζητώντας με τον Λουκιανό στις 11 Αυγούστου 2008, στα πλαίσια μιας μεγάλης, βιογραφικής συνέντευξης, έγιναν οι σχετικές αναφορές και στα «Φανταρίστικα»:
Πριν από λίγο καιρό επανακυκλοφόρησαν τα «Φανταρίστικα» (μελοποιημένα στιχάκια φαντάρων που πρωτοδημοσιεύθηκαν στην «Ελευθεροτυπία» στη στήλη «Φαντάρε που πας;»), που είχαν βγει πριν από μερικά χρόνια με το περιοδικό «Δίφωνο»… Πώς κατάφερες και μάζεψες σε ένα cd τόσους πολλούς τραγουδιστές και μάλιστα από τόσο διαφορετικούς χώρους; Είναι από τις ελάχιστες φορές που συνυπάρχουν σε ένα δίσκο δεκαεπτά τραγουδιστές όπως ο Νταλάρας, ο Πάριος, ο Μητσιάς, ο Μητροπάνος, η Πόλυ Πάνου, ο Μαργαρίτης και τόσοι άλλοι…
Ε, τώρα έχει την «πλάκα» που έβαλα όλους αυτούς και τραγουδάνε μαζί, ωραίο είναι, έχει «πλάκα»… Ειδικά μερικές επιλογές, όπως ο Μαργαρίτης, ας πούμε… Ο Σαββόπουλος είναι καλός…Χρειάστηκε πολλή δουλειά για να τους μαζέψω έναν, έναν… Αυτή είναι η σελίδα με τα τηλέφωνά τους, πέρυσι όλο το καλοκαίρι ασχολούμουν «ποιος, πότε, πού, τι…» Αυτό το χαρτί είναι «Τα φανταρίστικα», αν μπορείς να το πιστέψεις…Άθλος… Άθλος… Βέβαια η αγάπη μου είναι η Πόλυ Πάνου, σ’ αυτό το τραγουδάκι είναι «αστέρι»…
Στο πρώτο video μπορείτε να ακούσετε την πρώτη εκτέλεση των «Φανταρίστικων».
Στη λίστα που ακολουθεί υπάρχουν όλα τα τραγούδια της δεύτερης «φανταρίστικης» εκδοχής. Νομίζω πως αξίζει τον κόπο ο δίσκος να «ανέβει» ξανά στο YouTube, αλλά σε ένα track (όπως και στο προηγούμενο video), αφού τα κομμάτια είναι «κολλητά» μεταξύ τους, σαν ένα μεγάλο ποτ – πουρί. Οι συνεχείς αλλαγές στα tracks, με την προσθήκη διαφημίσεων ενδιάμεσα είναι, αν μη τι άλλο, ιδιαίτερα εκνευριστικές…
